Dieta
Podstawowe zasady zdrowego odżywiania
- Produkty zbożowe są głównym źródłem energii, błonnika pokarmowego, witamin i składników mineralnych. Powinny pojawić się w każdym głównym posiłku.
- Pieczywo — najzdrowsze pełnoziarniste.
- Płatki śniadaniowe — polecane są płatki owsiane, żytnie, pszenne, orkiszowe.
- Makarony — można jeść właściwie wszystkie makarony dostępne na rynku, jednak należy je gotować dokładnie według instrukcji umieszczonej na opakowaniu, al dente. Po ugotowaniu przecedzić, nie hartować i zjeść na ciepło.
- Kasze — im grubsze, tym lepszym są źródłem błonnika pokarmowego, składników mineralnych i witamin. Drobniejsze mają mniejszą wartość energetyczną, ale są lepiej tolerowana przez przewód pokarmowy.
- Ryże — najdelikatniejszy dla przewodu pokarmowego jest ryż typu paraboiled.
- Mąka — najlepiej pełnoziarnista. W razie nadwrażliwości na gluten poleca się mąkę gryczaną, ryżową czy z warzyw strączkowych.
- Warzywa — świeże, jędrne, bez pleśni i uszkodzenia skórki. Kapusta, brokuły, kalafior, brukselka oraz warzywa strączkowe mogą wywoływać wzdęcia, dlatego należy je odpowiednio przygotowywać.
Brokuły, kalafior, brukselka – gotować w dużej ilości lekko osolonej wody, bez przykrycia, nie można ich rozgotowywać.
Rośliny strączkowe przed zagotowaniem należy moczyć w zimnej wodzie przez 12 godzin. - Owoce — jędrne, o nienaruszonej skórce, pachnące. Powinny być regularnym elementem diety, ale w niewielkich ilościach, ze względu na obecność cukrów prostych.
- Mleko i nabiał — stanowią źródło pełnowartościowego białka a także wapnia i innych składników mineralnych. Szczególnie wartościowe jest mleko krowie, kozie i owcze o zawartości tłuszczu 0,5—2%, naturalne.
- Jaja — najlepiej kupować te od kur z tzw. wolnego wybiegu, chowu ściółkowego, ekologiczne.
- Ryby — najlepsze są naturalne, czyli nieprzetworzone, pieczone lub gotowane na parze. Ryby wędzone powinny stanowić dodatek do past kanapkowych czy sałatek, ze względu na to, że są bogate w sól oraz szkodliwe związki wędzarnicze.
- Mięso i wędliny — są źródłem pełnowartościowego białka. Najlepiej wybierać te o niewielkiej zawartości tłuszczu, a więc kurczaka, indyka, cielęcinę, jagnięcinę czy chude mięso wołowe z młodego zwierzęcia. Jeśli chodzi o wędliny — w sklepie podczas wyboru należy kierować się tym, żeby nie była zmielona.
- Tłuszcze roślinne i zwierzęce — są niezbędnym elementem diety, gdyż dostarczają witamin A, D, K i E. Dobre źródło roślinne to oleje nierafinowane, tłoczone na zimno, świeże orzechy, nasiona, pestki. Zwierzęce – prawdziwe masło, tłuszcze znajdujące się w mleku oraz oleje rybne.
- Słodycze i cukier — nie są niezbędne w jadłospisie, ale bywają traktowane jako źródło przyjemności smakowej. Wybierając słodycze warto sięgać po ciasta, ciasteczka czy spody wykonane z mąki pełnoziarnistej. Desery można słodzić owocami zamiast cukru, a jeśli jest konieczny, można go zastąpić dodatkiem stewi, ksylitolu czy prawdziwego miodu pszczelego. Czekolady – gorzka lub deserowa. Budynie, galaretki, kisiele – przygotowywać na bazie naturalnych soków owocowych, z dodatkiem mąk ziemniaczanej.
- Płyny — zapotrzebowanie dzienne u zdrowej kobiety wynosi 2000 ml a u mężczyzny 2500. Wzrasta podczas wysiłku fizycznego, upałów, chorób. Najlepiej sięgać po wodę mineralną, średnio i wysoko zmineralizowaną. Powinno się zrezygnować z herbaty czarnej aromatyzowanej, alkoholu, oranżady i wód smakowych.
Kawa zawiera substancje drażniące, które mogą wywoływać nieprzyjemne reakcje ze strony układu pokarmowego. Wypijana do posiłku ma wiele zalet, m.in. usuwa zmęczenie, nieznacznie podwyższa ciśnienie krwi, wzmacnia serce i mięśnie.
Soki owocowe 100% mogą być dobrą alternatywą dla świeżych owoców.
Napoje gazowane i niegazowane zawierają sporo cukru i przez to nie są korzystne właściwie w żadnej diecie.
Podstawową zasadą w żywieniu w trakcie leczenia przeciwnowotworowego jest zastosowanie się w możliwie największym stopniu do reguł zdrowego odżywiania. Należy jednak zwiększyć wartość energetyczną posiłków a także ilość przyjmowanego pełnowartościowego białka. Często konieczne są modyfikacje diety wynikające ze specyfiki choroby i z konieczności ochrony konkretnego narządu czy z samych efektów ubocznych leczenia.
Choroby nowotworowe — odpowiednia dieta może pomóc
Fragment książki:
„Czy wiemy, co jeść? Co pomaga a co szkodzi” — Przegląd Reader’s Digest
„Uzdrawiająca moc witamin, minerałów i ziół” — Przegląd Reader’s Digest
Nowotwory znane są od najdawniejszych czasów. Nadal jednak — mimo postępu medycyny — przerażają i są przyczyną bardzo wielu przedwczesnych zgonów. Pewne rodzaje raka mogą być wyleczone, a eksperci są przekonani, że prawidłowe odżywanie wspomaga działania zapobiegawcze wobec wielu form tej choroby.
Choroba nowotworowa (rak) jest przyczyna jednego na pięć zgonów w Stanach Zjednoczonych i jednego na cztery w Wielkiej Brytanii. Obecnie wiele chorób nowotworowych można wyleczyć
Niektóre produkty spożywcze mogą pomagać w ochronie przed rakiem, a zbyt małe ich ilości w diecie zwiększają ryzyko zachorowań. Inne zaś zawierają czynniki raktwórcze (związki kancerogenne), które sprzyjają wzrostowi nowotworów.
Przerzuty
Normalnie komórki rosną i rozmnażają się w sposób uporządkowany, a każda z nich pełni specyficzne funkcję. Komórki nowotworowe przeciwnie — rozrastają się gwałtownie i bez określonego porządku. Chorobę nowotworowa wywołuje uszkodzenie materiału genetycznego w komórkach. Etap ten, znany jako inicjowanie, może być wywołany przez czynniki zewnętrzne, z których najważniejszymi są: promieniowanie, infekcje wirusowe i niektóre substancje chemiczne. Komórki rakowe nie pełnią żadnych typowych funkcji w miarę rozrastania się do nienormalnych wielkości atakują i niszczą sąsiednie tkanki. Często, opuszczając swe pierwotne miejsce, rozprzestrzeniają się i przenoszone strumieniem krwi przez naczynia limfatyczne docierają do odległych części ciała, gdzie stają się przyczyną wtórnych guzów nowotworowych, czyli przerzutów.
Wolne rodniki
Zachwianie równowagi wolnych rodników w orgazmie stwarza warunki umożliwiające rozwój niektórych rodzajów raka. Powstawanie w ustroju wolnych rodników jest częścią naturalnego mechanizmu obronnego organizmu. Działanie promieniowania, skażenie środowiska lub spożywanie niektórych produktów mogą spowodować nadprodukcję wolnych rodników, które, uszkadzając zdrowe komórki, mogą pobudzać ich przemianę w komórki rakowe. Niektóre witaminy i składniki mineralne znane jako przeciwutleniacze lub „wymiatacze” wolnych rodników przeciwdziałają szkodliwemu wpływowi tych ostatnich na organizm.
Pożywienie może przyczynić się do wywołania raka, jeżeli zawiera substancję kancerogenne, ale może też być źródłem czynników udaremniających skutki działania tych substancji. System immunologiczny powinien zareagować natychmiast na komórki-mutanty i zahamować rozwój raka, ale system osłabiony z powodu nieodpowiedniego, ubogiego odżywania może dopuścić do rozwoju choroby. Dieta ma również wpływ na produkcję hormonów, które mogą decydować o tempie rozwoju raka.
Tłuszcze są ważnym źródłem energii , lecz ich nadmiar w jadłospisie może być przyczyną rozwoju niektórych form raka, dlatego też trzeba sprawdzić, czy tłuszcze z pożywienia nie stanowią więcej niż 35 procent wartości energetycznej całodziennej racji pokarmowej. Weganie — jak wykazują badania statystyczne są mniej narażeni na raka jelita grubego (okrężnicy) niż konsumenci mięsa, a nawet wegetarianie.
Dieta wysokotłuszczowa i niskobłonnikowa może prowadzić do nadwagi, zmian w funkcjonowaniu jelit oraz do zaparć, a każdy z tych objawów zwiększa zagrożenie rakiem. Na przykład nowotwory macicy, pęcherzyka żółciowego i piersi są najbardziej rozpowszechnione wśród osób otyłych. Występowaniu raka sprzyjają ponadto niektóre sposoby przygotowania żywności do spożycia.
Na przykład produkty spalone „na węgiel” kumulują w miejscach przypaleń substancję, które mogą być kancerogenne. Dlatego nie powinno się jeść części spalonych, jak również produktów spleśniałych, bo i one są niebezpieczne.
Z umiarem trzeba jeść bekon i produkty garmażeryjne. Zawierają one znaczne ilość sodu, a konserwowane są azotynami i azotanami, które wchodząc w reakcję ze składnikami żywności zwanymi aminami wytwarzają nitrozoaminy uznawane za przyczynę raka żołądka.
Pewne rodzaje raka mogą być wyleczone, a eksperci są przekonani, że prawidłowe odżywanie może wspomagać działania zapobiegawcze wobec wielu form tej choroby.
Wiele innych substancji chemicznych, wprowadzanych jest do żywności w procesach uprawy, tuczu lub przetwarzania i chociaż nie ma dowodów, że mogą one przyczyniać się do powstawania raka, można przecież wybierać żywność, która nie zawiera syntetycznych dodatków. Żywność ekologiczna — owoce, warzywa, mięsa i wiele innych produktów jest obecnie stosunkowo łatwo dostępna.
Czosnek sprzymierzeńcem
Czosnek i cebula, których leczenie właściwości długo kwestionowano, są sprzymierzeńcem w walce z rakiem. Przeprowadzone w Chinach badania potwierdzają ich zdolność neutralizowania związków chemicznych wywołujących raka i zmniejszania ryzyka wystąpienia nowotworów. Jest mało prawdopodobne, aby osoby, które jedzą bardzo dużo czosnku lub cebuli chorowały na raka żołądka.
Jedz Dużo:
- Świeżych owoców i warzyw.
- Pełnoziarnistych produktów zbożowych.
Zrezygnuj:
- Alkoholu
- Tłuszczów (szczególnie zwierzęcych) zawierających nasycone kwasy tłuszczowe.
- Produktów wędzonych lub konserwowanych solą.
- Mięs, szczególnie jego przetworów.
- Produktów przypalonych lub pieczonych z rożna.
Unikaj:
- Palenia papierosów.
- Opalania się bez środków ochronnych.
Rola witamin
Układając jadłospis, trzeba upewnić się, czy dieta pokrywa zapotrzebowanie orgazmu na chroniące zdrowie witaminy A, C i E. Te witaminy — przeciwutleniacze oczyszczają organizm ze szkodliwych wolnych rodników.
Witamina A zaś jak twierdzą niektórzy naukowcy przejawia specyficzne właściwości przeciwnowotworowe. Dla osób, które widzą, że są chore na raka, korzystniejsze może być przyjmowanie beta-karotenu występującego w jasno zabarwionych owocach i warzywach. Najnowsze badania wykazują związek między dietami uwzględniającymi znaczne ilości takich warzyw a spadkiem zachorowań na raka płuc, pęcherza moczowego, piersi oraz szyjki i błony śluzowej macicy.
Witamina C, pełni funkcję „czyściciela” organizmu i jest silnym przecieutleniaczem. Zapobiega ona również tworzeniu się nitrozoamin w żołądku.
Witamina E ochrania komórki i tkanki tłuszczowe oraz pomaga utrzymać w dobrej formie serce.
Witamina B2 pełni prawdopodobnie rolę w profilaktyce nowotworów przełyku; łącznie z witaminą B6 pomaga rozkładać substancje kancerogenne.
Niedobór kwasu foliowego zwiększa ryzyko wystąpienia raka szyjki macicy.
Selen jest silnym przeciwutleniaczem, który dobrze współdziała z innym przeciewutleniaczami — witaminami A, C i E. Niedobór selenu wiąże się z rosnącym zagrożeniem niektórymi rodzajami raka. Zagrożenie to wzrasta, jeśli w diecie jest mało witaminy E.
Ochronna rola błonnika pokarmowego
Produkty o wysokiej zawartości błonnika mogą w sposób istotny chronić przed rakiem jelita grubego w części zwanej okrężnicą oraz formami raka występującymi w obrębie odbytnic, prostaty, macicy i piersi.Błonnik nierozpuszczalny zapobiega kumulowaniu się nietrawionej pozostałości żywności w jelitach, dzięki czemu śluzówka jelita jest mniej narażona na szkodliwe oddziaływania związków kancerogennych w tym substancji, które powstają w wyniku działania bakterii na kwasy żółciowe. Błonnik rozpuszczalny, także odgrywa ważną rolę, ponieważ transportuje toksyny i związki kancerogenne w trakcie procesów trawienia i wydalania z organizmu.
Żywność, która chroni przed rakiem/
Naukowcy, badając związek między występowaniem raka piersi a substancjami znanymi pod nazwą indoli, doszli do wniosku, że prawdopodobnie to właśnie one zmniejszają ryzyko zachorowania na tę formę nowotworu. Jest to rezultat hamowania aktywności żeńskiego hormonu płciowego estrogenu. Indole występują w brukselce, brokułach, kapuście oraz innych warzywach kapustnych. Badacze sprawdzają ponadto, czy soja oraz produkty sojowe, takie jak na przykład tofu, chronią przed rakiem — szczególnie przed rakiem piersi w związki z zawartością hormonów roślinnych, znanych pod nazwa fitoestrogenów.
Podczas gdy zalety niektórych rodzajów żywności oraz potencjalne zagrożenia ze strony innych są stopniowo uznawane przez środowisko medyczne, rola diety w leczeniu raka nadal pozostaje sprawą sporna Wpływ sposobu odżywania na rozwój tej choroby zależy od jej etapu, sposobu leczenia oraz tego, czy pacjent zareaguje na zabiegi lecznicze.
Choroba, mimo stałego postępu medycyny w tej dziedzinie, ciągle jest bardzo groźna. Pacjentom z zaawansowanym rakiem trzeba podawać wszelkie produkty, które chcą oni jeść bez względu na to, czy żywność ta z dietetycznego punktu widzenia uznawana jest za korzystną, czy nie.
Sieć powiązań sposobu odzywania i występowania raka
Postęp w dziedzinie nauk medycznych, wzbudził nowe nadziej wśród osób chorych na raka. Prawdopodobnie czynniki pozażywieniowe są przyczyną dwóch trzecich zachorowań; np. główną przyczyna raka szyjki macicy jest wirus. Czynniki żywieniowe natomiast z powodu niedoboru lub nadmiaru niektórych składników pozostałej jednej trzeciej wszystkich form choroby. Niskie spożycie beta-karotenu uznaje się za przyczynę raka pęcherza moczowego oraz wzrostu zagrożenia rakiem płuc, krtani i przełyku. Niedobór witamin z grupy B i witaminy C łączony jest z występowaniem raka. Wskazywano tez na związek niektórych dodatków do żywności z występowaniem raka. Zagrożenie takie można obniżyć, jedząc produkty bogate w witaminy. Układ czerwonych listków ukazuje sieć powiązań między sposobem odżywania a rakiem.
Przyczyną nieprawidłowej wydzieliny szyki macicy może być zbyt mała ilość witaminy C w pożywieniu. Naukowcy sądzą, że istnieje związek między paleniem papierosów oraz niskim poziomem witaminy C a rakiem szyjki macicy.
Powszechnie twierdzi się, że palenie papierosów jest przyczyną raka płuc. Istnieje również związek między nałogiem a rakiem ust, gardła, przełyku, trzustki, pęcherza moczowego i szyjki macicy.
Azotany i azotyny, stosowane przy konserwowaniu niektórych mięs, wchodzą w reakcję ze składnikami żywności, tworząc w żołądku nitrozoaminy — substancję, których obecność kojarzona jest z występowaniem raka żołądka.Kobiety z rakiem szyjki macicy mogą mieć niski poziom witaminy B6 w organizmie. Palenie papierosów wyczerpuje ustrojowe zapasy witamin z grupy B. Niski poziom witaminy C kojarzony jest z rakiem przełyku i krtani. Zarówno palenie papierosów, jak i konsumpcja alkoholu wyczerpują ustrojowe zasoby witaminy C.
Prawidłowe spożycie witaminy C może powstrzymywać tworzenie kancerogennych nitrozoamin. Azotany i azotyny są szeroko stosowane w wielu produktach wędzonych i solonych, takich jak bekon i konserwy mięsne.
W organizmie kobiet chorych na raka szyjki macicy stwierdzono niski poziom kwasu foliowego i witamin z grupy B. Rozrost komórek przedrakowych hamuje podawanie suplementów kwasu foliowego. Alkohol może niszczyć witaminy z grupy B.
Wysokie spożycie alkoholu jest uznawane za działanie zwiększające zagrożenie rakiem ust, przełyku, gardła, krtani i wątroby.
W krajach, gdzie spożywa się dużo produktów wędzonych, marynowanych i solnych, obserwuje się wysoką zachorowalność na raka żołądka. Taka dieta uboga jest również w witaminę C.
Jedzenie dużych ilości owoców i warzyw chroni przed zachorowaniem na wiele rodzajów raka.
Niskie spożycie beta-karotenu wiąże się z rosnącym ryzykiem zachorowań na raka krtani, płuc, żołądka, jelita grubego i pęcherza moczowego. Nadmiar alkoholu utrudnia wchłanianie beta-karotenu.
Rak piersi, macicy i pęcherza żółciowego występuje częściej wśród ludzi otyłych, niż osób szczuplejszych.Wegetarianie są mniej podatni na raka jelit, niż osoby jedzące mięso, ich dieta jest bogata w błonnik, uboga w nasycone kwasy tłuszczowe oraz uwzględnia wiele owoców i warzyw.
Błonnik może wspomagać ochronę organizmu przed takimi formami raka, jak nowotwór jelit, odbytnicy, prostaty, macicy i piersi.
Dieta bogato tłuszczowa jest czynnikiem sprzyjającym zachorowania na raka jelit i odbytnicy. Nadmierne spożycie tłuszczów jest główna przyczyną otyłości.
Nowotwory złośliwe
Zapobieganie i leczenie
Zdrowe odżywanie to najlepszy sposób zapobiegania nowotworom. Jeśli nasz jadłospis odbiega od ideału i podejrzewamy, że organizm nie otrzymuje wszystkiego, czego mu trzeba, musimy stosować preparaty witaminowo-minerale oraz ziołowe. Osłaniają one organizm, nasilają działanie leków przeciwnowotworowych i tłumią ich skutki uboczne.
Zmieniając tryb życia można o 70 % zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka.
Rozrost nieprawidłowych komórek
Jeśli proces podziału komórkowego ulega zaburzeniu, komórki zaczynają namnażać się w sposób niekontrolowany, naciekają zdrowe tkanki i niszczą je. Układ odpornościowy zwykle rozpoznaje i likwiduje nieprawidłowe komórki. Jeśli jednak uda im się „umknąć tej inspekcji”, rozwinie się z nich guz.
Kiedy guz ulega rozpadowi, układ krwionośny lub chłonny roznosi jego część po całym ciele. Przerzuty dają początek nowym guzom. Komórki nie leczonego nowotworu opanowują zdrowe tkanki i pozbawiają organizm substancji do ciężkiej, zagrażającej życiu choroby.
Zgubna rola wolnych rodników
Nadal nie jest zupełnie jasne, dlaczego zdrowe komórki stają się złośliwe, ale wiadomo, że wolne rodniki uszkadzają materiał genetyczny komórek i zaburzają ich podziały komórkowe, co powoduje rozwój nowotworu. Stężenie wolnych rodników jest ściśle kontrolowane, jednak pod wpływem niewłaściwego odżywania, palenia tytoniu, nadużywania alkoholu oraz nadmiernego opalania się wytwarza się ich więcej. Proces podziału komórki zaburzają również niektóre wirusy, stres i czynniki genetyczne.
Jak zmniejszyć ryzyko
- Należy utrzymywać prawidłową masę ciała. Tłuszcze nie powinny dostarczać więcej niż jedną trzecią dziennego przychodu kalorii.
- Jadać co najmniej 5 porcji owoców i warzyw dziennie, ponieważ zawierają one przeciwutleniacze.
- Jadać więcej błonnika, który pomaga usuwać z organizmu substancje rakotwórcze.
- Nie palić. Palenie jest główną przyczyną raka płuc i zwiększa ryzyko raka przełyku krtani, gardła, pęcherza moczowego, żołądka i trzustki.
- W pogodne dni chronić się przed słońcem. Promieniowanie słoneczne może powodować raka skóry.
- Nie jeść więcej niż 80 g czerwonego mięsa dziennie. Zwiększa ona ryzyko na raka jelita grubego.
- Nie jadać zbyt dużo potraw peklowanych lub przyrządzanych na grillu.
- Jedzenie dużych ilości soli bywa przyczyna rak żołądka, a przypalone potrawy zawierają substancję rakotwórcze.
- Nadużycie alkoholu. Pić z umiarem, zachowując zalecane bezpieczne granice.
Zażywanie preparatów witaminowo-mineralnych
- Witamina C i flawonoidy zapobiegają rakowi szyjki macicy, płuc, jamy ustnej, przełyku, trzustki, żołądka.
- Witamina E i składniki oleju Inianego, zwane lignanami, chronią przed rakiem sutka, okrężnicy i gruczołu krokowego.
- Koenzym Q10 i naturalne karotenoidy uzupełniają działanie innych przeciwutleniaczy zawartych w naszym pożywieniu.
Zwiększenie skuteczności terapii przeciw — nowotworowej
Zabiegi chirurgiczne oraz radio- i chemioterapia to wypróbowane konwencjonalne metody leczenia nowotworów. Skuteczność naturalnych sposobów leczenia guzów złośliwych nie została ciągle jeszcze udowodniona. Można je stosować, żeby zwiększyć skuteczność konwencjonalnej terapii lub łagodzić jej liczne działania nie pożądane.
Osoby chore na nowotwory często tracą apetyt, co może spowodować niedobory podstawowych składników pokarmowych. Dlatego powinny stosować dobrze dobrany zestaw witamin i minerałów.
Radio- i chemioterapia niszczą komórki nowotworowe, ale uszkadzają również zdrowe. Witamina A oraz przeciwutleniacze — witaminy C i E, mieszanki karotenoidów (szczególnie beta-karoten) i likopen), selen i koenzym Q10- osłaniają komórki przed działaniem wolnych rodników, co może hamować dalszy rozrost nieprawidłowych (czyli nowotworowych) komórek.
Fitosubstancje, o właściwościach przeciwnowotworowych, które znajdują się w jeżówce i grzybach Grifola frondosa, mogą być stosowane równolegle z radio- lub chemioterapią. Pomagają one utrzymać prawidłową liczbę krwinek białych.
Największy wróg węzłów chłonnych
Ziarnica złośliwa (choroba Hodgkina) jest najlepiej poznawanym nowotworem układu limfatycznego. Może się pojawić bez względu na wiek, a ujawnia się szybciej niż wiele innych rodzajów raka. Najwyższa jest zachorowalność wśród ludzi bardzo młodych oraz osób starszych.
Przyczyny choroby nadal nie są znane. Prowadzone obecnie badania dążą do ustalenia, czy wirus Epsteina-Barra (wywołująca mononukleozę zakaźną, czyli gorączkę gruczołową) ma związek z chorobą. Objawami nowotworu tego typu są: powiększone węzły chłonne, bóle brzucha, powiększona śledziona, spadek masy ciała i anemia: zaatakowany może być też szpik kostny.
Osoby chorujące na ziarnicę złośliwą powinny odżywiać się racjonalnie. Zbilansowana dieta pomoże utrzymać pacjentom siłę, nie zastąpi jednak właściwych w tym wypadku metod leczenia. Przy pierwszych oznakach choroby należy poradzić się lekarz; wczesna diagnoza w chorobie Hodgkina stwarza szansę powrotu do zdrowia.
Ogólne zasady dotyczące żywienia osób po przeszczepie szpiku kostnego
Zapis prezentacji multimedialnej przedstawionej przez prof. Andrzeja Lange w trakcie III Krakowskiej Konferencji „Opieka nad pacjentem po leczeniu choroby nowotworowej”
Zasady ogólne dotyczące żywienia
- Należy jeść zawsze posiłki ciepłe, zaraz po przyrządzeniu.
- Posiłki mają być świeżo przygotowane i estetycznie podane.
- Spraw aby pora posiłku była miłym wydarzeniem dnia.
- Zrelaksuj się przed jedzeniem, zadbaj o atmosferę przy stole.
- Jedz 5—6 posiłków. Największy apetyt występuje rano, więc niech twoje śniadanie będzie najważniejszym posiłkiem w ciągu dnia.
- Jedz zawsze gdy jesteś głodny, nie czekaj na wyznaczoną porę posiłku.
- Potrawy o słodkim smaku powinno się jeść tylko po posiłku.
- Wypijaj 5 szklanek wody mineralnej dziennie.
- Wypijaj 5 szklanek soków owocowych i warzywnych dziennie.
- Nie pij płynów przed i podczas posiłków.
- Nie spożywaj pozostałości po poprzednim posiłku.
- Zupę jedz po drugim daniu (płyny wypełniają ci żołądek).
- Leki doustne popijaj kisielem lub siemieniem lnianym.
- Spacer przed posiłkiem poprawi twój apetyt.
- Jeśli tracisz na wadze, zwiększ ilość spożywanego jedzenia (spadek prowadzi do utraty apetytu, zmęczenia, depresji).
- Używaj przypraw do smaku.
- Każdy posiłek powinien być pasteryzowany (pożywienia zapewnia gotowanie w szybkowarze przez 15 minut lub w piecu elektrycznym przez 20 min. w temperaturze 220 °).
- Pieczywo należy kupować w małych porcjach (bułki). Jeżeli posiadają Państwo zamrażarkę, należy pieczywo zamrozić zawinięte w folię aluminiową, a następnie rozmrozić przez 3—5 min. W piecu lub kuchence mikrofalowej tuż przed spożyciem.
- Jeżeli nie można kupić produktów w opakowaniach indywidualnych np. sucharki, herbatniki, należy po otworzeniu opakowania małe ilości produktów owinąć w folię aluminiową i włożyć do szczelnie zamykanego pudełka.
Plan pracy w kuchni
- Umycie rąk mydłem w płynie.
- Umycie blatu stołu.
- Wyłożenie produktów spożywczych.
- Przygotowanie mięsa.
- Obranie jarzyn, obierki zawinięte w papier wyrzucamy.
Mycie naczyń
Naczynia i sztućce należy myć używając płynu do mycia naczyń. Można stosować maszynę do mycia naczyń.
Produkty dozwolone
Produkty najwyższej jakości, najświeższe, nie przechowywane, w opakowaniach jednostkowych np. masło , dżem , mleko UHT, soki bobo. Szczególną uwagę należy zwróć na datę ważności oraz szczelność opakowań.
Mleko i sery — mleko pasteryzowane w wysokiej temp. z kartonika UHT o poj.500 ml o długotrwałej przydatności do spożycia. Gotowane w garnku przeznaczonym wyłącznie do tego celu. Przechowywane (nie dłużej niż 8 godzin) w lodówce w przykrytym naczyniu emaliowanym (nie aluminiowym). Dozwolony jest ser topiony i serek homogenizowany, pasteryzowany w opakowaniu jednostkowym oraz jogurty naturalne lub owocowe wyłącznie za zgodą lekarza. Dzieci — wyłącznie mleka humanizowane np. kaszki ryżowe lub kukurydziane, Bebilon Pepti.
Jaja bardzo świeże, umyte i zdezynfekowane. Przechowywane (nie dłużej niż 12 godzin) w oddzielnych pojemnikach w lodówce (środek do czyszczenia — Virkon). Jaja gotowane wyłącznie na twardo.
Mięso, drób, ryby mięso świeże, dobrze ugotowane w szybkowarze, pieczone w folii aluminiowej w piekarniku. Dozwolone są: wołowina, cielęcina, chudy schab, mięso drobiowe, ryby morskie pieczone w folii z warzywami.
Dzieci — wyłącznie mięso drobiowe lub królicze.
Tłuszcze — dozwolone masło w opakowaniach jednostkowych po 10 g i świeży olej.
Warzywa — dokładnie wyszorowane, umyte, sparzone. Obierane bardzo cienko, by nie usunąć składników odżywczych. Gotowane bezpośrednio po obraniu i rozdrobnieniu. Wkładane do wrzącej wody, gotowane krótko pod przykryciem. Dozwolone są warzywa wyłącznie gotowane lub pieczone tj. ziemniaki, marchew, pietruszka, buraki czerwone, fasolka szparagowa kalafior, brokuły.
Owoce — bardzo dobrej jakości, starannie umyte i sparzone. Dozwolone wyłącznie gotowane i pieczone przede wszystkim jabłka lub owoce z puszki: morele, brzoskwinie. Banan surowy (końcówki owoców odciąć i wyrzucić)
Produkty zbożowe — makaron, ryż, płatki owsiane, ryżowe, kukurydziane, kasza manna, kukurydziana, jęczmienna, mąka pszenna i ziemniaczana.
Dzieci — dozwolone wyłącznie produktu bezglutenowe (ryż, płatki ryżowe, kukurydziane, makaron bezglutenowy, mąka ziemniaczana).
Przyprawy dozwolone: sól, pieprz ziołowy, vegeta, pietruszka, koperek wyłącznie w opakowaniach hermetycznie zamkniętych.
Desery i słodycze — kisiel, budyń, galaretka owocowa, cukier, miód naturalny, dżem truskawkowy lub malinowy, sok bobo, herbatniki w opakowaniach jednostkowych, mus jabłkowy, biszkopty, chrupki kukurydziane, wafle ryżowe, cukierki — landrynki.
Dzieci — tylko cukry proste (glukoza), bez dżemów, miodów, cukru, galaretki i produktów słodzonych sztucznymi środkami słodzącymi (np. guma do żucia)
Pieczywo — chleb pszenno-żytni, pieczywo pszenne (bułki).
Dzieci — dozwolone wyłącznie pieczywo bezglutenowe.
Napoje — woda mineralna, coca cola, kakao, czekolada, capuccino, kawa.
UWAGA!!!
Sok grejpfrutowy może spowodować wzrost stężenia niektórych leków immunosupresyjnych we krwi i wystąpienie niepożądanych działań.
Używki
Alkohol — niewskazane jest spożywanie napojów alkoholowych. Alkohol jest rozkładany w wątrobie i może powodować jej uszkodzenie.
Palenie tytoniu — powinno zostać jak najszybciej zaniechane, szkodzi bowiem zdrowiu każdego człowieka, tym bardziej pacjenta po transplantacji.
Produkty niedozwolone
- Pasztety, kiełbasy, golonka, boczek, parówki, wędliny, mięso smażone, bigos, flaki.
- Potrawy fast-food (zapiekanki, pizza, frytki, hamburgery itp.).
- Konserwy mięsne i rybne.
- Produkty cukiernicze tj. pączki, bułki słodkie, ciastka z kremem, gotowe desery; czekolady nadziewane i z bakaliami, cukierki czekoladowe.
- Chipsy, ciastka nadziewane np. markizy, delicje, wafelki.
Dla zwiększenia szansy szybkiego wyleczenia ważne jest prawidłowe odżywianie. Odpowiednie dostarczenie żywności przed i w czasie choroby może:
- Zapobiec niedożywieniu.
- Zmniejszyć toksyczność chemioterapii.
- Zwolnić proces rozprzestrzeniania się choroby.
- Zmniejszyć ryzyko nawrotu choroby.
Zespół jelita drażliwego
„Czy wiemy, co jeść? Co pomaga a co szkodzi”
Przegląd Reader’s Digest
Nieniejszy artykuł stanowi fragment książki — przed rozpoczęciem ewentualnego leczenia wskazana jest konsultacja z lekarzem.
Objawy zespołu drażliwego odczuwa 20 % dorosłych, chociaż podczas badań lekarskich zwykle nie wykrywa się u nich żadnych zaburzeń. Wielu osobom, które już się pogodziły z tą utrudniającą życie dolegliwością, można pomóc.
Co to jest?
Treść pokarmowa przesuwa się w jelitach dzięki rytmicznym, zsynchronizowanym skurczą mięśni gładkich jelit nazwanych falą perystaltyczną. U osób cierpiących na zespół jelita drażliwego skurcze poszczególnych odcinków jelit staja się bezładne. Treść pokarmowa jest przesuwana zbyt szybko lub zbyt wolno, co powoduje biegunkę lub zaparcia.
Przyczyny zaburzeń
Naukowcy wysuwali wiele hipotez wyjaśniających przyczyny występowania zespołu jelita drażliwego, ale żadna nie została udowodniona. Jako przypuszczalne powody choroby wymienia się zakażenie bakteryjne lub wirusowe, zakażenie pasożytami, nadużycie antybiotyków, nietolerancję laktozy lub innych związków zawartych w pożywieniu, np. w mące, brokułach. Niektórzy badacze sądzą, że mięśnie gładkie osób cierpiących z powodu tego zespołu są wyjątkowo wrażliwe. Inni uważają, że przyczyną schorzenia się proces zapalny, który toczy się w błonie śluzowej wyściełającej od wewnątrz ścianę jelit. Wiadomo na pewno, że stres zaostrza objawy zespołu jelita drażliwego. Rozpoznanie stawia się, wykluczając inne schorzenia o podobnych objawach (np. uchyłkowatość jelit czy przewlekłe stany zapalne przewodu pokarmowego).
Przyczyna zespołu jelita drażliwego może być nietolerancja laktozy, cukru występującego w mleku i jego przetworach. Zdolność jej przyswajania maleje z wiekiem, gdyż zmniejsza się aktywność enzymów trawiennych, wytwarzanych przez komórki błony śluzowej jelita cienkiego. Żeby to sprawdzić, należy wypić na czczo szklankę odtłuszczonego mleka. Przypuszczenia potwierdzą się, jeśli w ciągu 4 godz. pojawią się wzdęcia, nadmiar gazów, biegunka i ból brzucha, zaś zyskamy pewność, jeśli okaże się, że organizm dobrze toleruje mleko sojowe, które nie zawiera laktozy.
Objawy:
- Zaparcie lub biegunka Mogą występować na przemian. Utrzymują się co najmniej przez kilka miesięcy.
- Kurczowe bóle w jamie brzusznej często ustępujące po wypróżnieniu.
- Wzdęcia brzucha i nadmierne odchodzenie gazów
- Śluz w kale.
Jakie preparaty mogą pomóc?
Preparaty naturalne łagodzą wiele objawów zespołu jelita drażliwego. Mogą być stosowane równolegle z lekami konwencjonalnymi. Olejek z mięty pieprzowej zmniejsza nadwrażliwość mięśniówki jelit i jej nadmierna skłonność do skurczu, łagodząc bóle brzuch. Badano grupę 110 osób cierpiących na zespół jelita drażliwego, którym podawano te naturalny lek. Nasilenie dolegliwości bólowych zmniejszyło się u 79% badanych. Olejek miętowy powinien być stosowany w postaci kapsułek dojelitowych, pokrytych warstwą ochroną, dzięki której przechodzą przez żołądek w niezmienionej postaci. Ten preparat nie powoduje działań ubocznych.
Babka płesznik zawiera błonnik, który łagodzi objawy zespołu jelita drażliwego u większości chorych. Działa najskuteczniej, gdy głównym objawem są zaparcia, ale może tez pomóc chorym z biegunkami, ponieważ wchłania nadmiar wody z jelit i zwiększa masą stolca. Skurcze jelit stają się mniej bolesne. Stosując babkę płesznik, trzeba pić dużo płynów, najlepiej wody. Jeśli objawy choroby się nasilą, trzeba przestać ją stosować.
Bakterie saprofityczne, czyli „przyjazne”, żyją w jelitach osób zdrowych i wspomagają trawienie pokarmu oraz przeciwdziałają rozmnażaniu bakterii chorobotwórczych. Można ich dostarczyć w postaci gotowych preparatów doustnych, tzw. probiotyków. Fruktooligosacharydy to węglowodany, które nie ulegają strawieniu w przewodzie pokarmowym człowieka, natomiast są źródłem substancji odżywczych dla bakterii saprofitycznych. Mogą być podawane oddzielnie lub razem z probiotykami.
Dobrze jest pić napary ziołowe, łagodzące objawy zespołu jelita drażliwego, np. herbatki z prawoślazu lekarskiego, z liści wiązu czy z piołunu, które wzmagają wydzielanie soków trawiennych. Podawanie kwasu glutaminowego zmniejsza odczyn zapalny w błonie śluzowej jelita. Znane są też regulujące pracę przewodu pokarmowego właściwości preparatów pau d’arco. Melisa uspokaja pracę jelit, jeśli przyczyną kłopotów jest stres.
Co jeszcze można zrobić?
- Jeść produkty bogate w błonnik — produkty zbożowe, owoce, warzywa. Wprowadzać je stopniowo, by uniknąć wzdęć i nadmiaru gazów.
- Jadać częściej, mniejsze posiłki. Unikać alkoholu, kofeiny i tłuszczów.
- Stosować techniki relaksacyjne, np. metodę bioregulacji.
- Uprawiać codziennie co najmniej 20 min ćwiczeń fizycznych – zapewnia to prawidłową perystaltykę jelit oraz pomaga zwalczać stres.
- Po konsultacji z lekarzem wykonywać próbę prowokacji. Na kilka tygodni wyłączyć pokarmy, które mogą wywoływać zaburzenia, a następnie wprowadzać je stopniowo do diety i obserwować reakcję organizmu.
Zalecane dawkowanie
Olejek z mięty:
Dawkowanie: 1—2 kapsułki dziennie, między posiłkami.
Porada: stosuj kapsułki dojelitowe, zacznij od małej dawki i zwiększaj ją w miarę potrzeby.
Babka płesznik:
Dawkowanie: łyżkę do 3 sproszkowanego preparatu dziennie, należy podawać po wymieszaniu z woda lub sokiem.
Porada: należy wypijać około 8 szklanek płynu dziennie.
Probiotyki:
Dawkowanie: 2 kapsułki 3 razy dziennie na pusty żołądek, zamiennie można podawać 2-3 pojemniki biojogurtu dziennie.
Porada: należy stosować preparaty zawierające bakterie Lactobacillus acidophilus lub Bifidobacterium bifidum.
Fruktooligosacharydy:
Dawkowanie: 2 g dziennie.
Porada: należy przyjmować razem z probiotykami.